O świcie, pomiędzy uliczkami, unosi się wilgoć wiosennej, chłodnej jeszcze nocy.
Pomimo słońca, które wstało i ogrzewa już obrzeża miasta, tutaj, pośród wysokich murów dziewiętnastowiecznych kamienic nie czuć go, ani nawet nie widać.
Zanim wzejdzie na niebo, na tyle wysoko aby dotknąć promieniami tarczy starych zegarów, porcelanowych misek, makatek i naszyjników z bursztynem, wszyscy już dawno otworzą swoje kramy.
Słychać dźwięk składanych rurek. Metalowy brzęk. Liczny, gdy wysypywany z pokrowca. Pojedynczy, gdy staje się konstrukcją. To u tych, którzy przybyli wraz z porankiem, lub brakło sił poprzedniego zmierzchu.
Natomiast u tych, którzy do późnej piątkowej nocy budowali swoje targowisko, słychać dźwięk zamków i rzepów, które otwierają wysłużone już namioty.
Zanim zejdą się kupujący i oglądacze, słychać rozmowy handlarzy. Głośne zapytania o samopoczucie po wczorajszym bimbrze, nalewce, cytrynówce lub zwykłej wódce z Żabki.
Pitej z papierowego kubka po kawie lub z kramowych swoich cukiernic, wazoników czy ozdobnych filiżanek.
Słychać krótkie, szybkie i „zadziorne” dialogi sąsiadujących ze sobą sprzedawców. Gdyż najlepsze dowcipy, zgrabne riposty, błyskotliwe uwagi najczęściej mają krótką formę.
Za to następujący po nich śmiech niesie się już w zupełnie innym kształcie. Długo, donośnie.
Wędruje często od stoiska do stoiska. Od skweru Lwowskiego, przez Bramę Wojanowską aby kroczyć po ulicy Konopnickiej aż do Rynku. Rynek topi się w słońcu. Tylko Ci, którzy rozłożyli się ze swoimi szpargałami pod arkadami, stoją cały dzień w cieniu.
Wystawiający się tu już od dawna mój Szwagier i największa miłośniczka tego miejsca, moja Siostra, namawiają i mnie na to wydarzenie. Dołączam z wielkim entuzjazmem. Wspomnienia jakie towarzyszą mi od dzieciństwa, kiedy jeździłam z Tatą po giełdach staroci, na których handlował, do dziś mają szczególne miejsce w zbiorze tego, co mnie zbudowało.
Jeleniogórski Jarmark Staroci i Osobliwości.
Mąż mej Siostry własnej załatwił mi stoisko na przeciwko siebie. Nie było miejsca, które miałoby więcej spozierającego słońca pomiędzy wieżyczkami kościołów, baszt, kamienic i bram.
Zanim o poranku dołączyłam do gwaru rozkładających się handlarzy, mój Szwagier postawił stół na dedykowanym dla mnie kawałku ulicy. Przy pięknym platanie, ławce, na której dzień wcześniej siedział niezwykle spostrzegawczy i dowcipny tutejszy gawędziasz – pijaczyna. Dziś już go nie ma. Siedzieć będę ja. Jeśliby przyszedł, chętnie Go ugoszczę.
W ulicznym bruku ułożony jest delikatny rów, aby mogła nim spływać woda, gdy miasto nawiedzi deszcz.
Zatem zanim dojdę do swojego miejsca, mój Szwagier Piotr oznajmia wszystkim, że tu ustawił kulturę wyższą. Po czym dodaje – w tym rynsztoku.
Z mojej prawej strony mam stoisko z oscypkami. Czasami dym z paleniska i smażonych serów leci w moim kierunku i miesza się ze słonecznym skwarem. Pachnie.
Po prawej stoi Pan, który na kawałku materiału ułożył płyty z grami komputerowymi.
Przeżył chwilę załamania, gdy sprzedał grę za 10 zł, a ona warta była 30. Nie wiedział, że taki skarb ma. Ustalamy wspólnie, że może to dobrze, bo wzmoży to jego czujność na asortyment.
Naprzeciwko stoją dwa namioty mojego Szwagra. Piękne zegary art deco, obrazy, patefony.
Układam na obrusach wziętych z domu swoje książki. Wzięłam papiery do pakowania, wstążki, nożyczki. Czasami wiatr zawiewa tak mocno, że zwiewa mi je ze stoiska i przechodnie zgrabnie łapią, po czym z uśmiechem podnoszą.
Na stojącym obok platanie, mąż ze szwagrem wieszają mi ramę z plakatem „alfabet”. Potem ludzie stoją obok tego drzewa i długo, wnikliwie czytają. Bardzo to miłe.
Na stoisku mam piękną, starą kasę Piotrusia. Do sprzedaży, ale i dekoracji.
Grzecznie odpowiadam pytającym ile kosztuje. Tyle ile kazał mi mówić Piotruś. Czasami mówię więcej żeby się nie sprzedała.
Aż w końcu oznajmiam mężowi, że nie zniosę tego stresu i myśli o tym, iż w końcu Ktoś ją kupi. Mój mąż idzie do Szwagra na przeciwko i dobija targu. Kasa jest już moja i mogę mówić pytającym – nie do sprzedaży.
Nie wypatruję klientów, a ciekawych rozmów, nietuzinkowo ubranych ludzi, serdecznych spojrzeń. Przychodzą całkiem obcy i moi stali czytelnicy. Czasami wychodzę zza stołu i robimy sobie zdjęcia. Wpisuję dedykacje.
Przyjechałam po jedno – dla folkloru. Tak też mówię do mikrofonu Pana z tutejszego radia.
Moja siostra od rana przeszła giełdę wzdłuż i wszerz kilka tysięcy razy. Obcierają ją buty. Choć powtarza to sunąc jak przeciąg obok mojego stoiska, wyrusza ponownie w te długie podróże przez uliczki miasta gęstego w kramy z antykami i tutejsze butiki z tekstyliami.
Czasami usadza na moje miejsce męża mego Adasia i mówi do mnie – chodź, super kombinezon znalazłam, dla mnie jest za krótki, dla Ciebie będzie idealny.
I nie wiem czy się cieszyć, bo trochę mnie od roboty wyciąga, trochę pomierzę, a to najczęściej przyjemne i może nowy ciuch w szafie… Czy smucić się, że tylko fakt jego przykrótkiego dla niej fasonu wciąga mnie w Jej podmuch podróżowania.
Wyciąga mnie też wtedy, gdy znajduje stoiska dobrych znajomych. Przedstawia. Stoimy. Gadamy. Jest jak wszędzie tutaj, przede wszystkim mnóstwo żartów i śmiechu.
Wyciąga mnie na najlepszą zupę rybną w restauracji „Shanghai”. A kiedy nie mogę iść z Nią, przynosi banany w cieście, lody pistacjowe, kawy… A potem znów porywa ją wiatr hulający w Jej niespokojnej duszy i ten, który tego dnia krąży pomiędzy Jeleniogórskimi zabudowaniami starego miasta.
Czasami idę naprzeciwko zagadać dwa słowa ze Szwagrem. Widzę swój kram więc na spokojnie gadamy. Jego kiermaszowi sąsiedzi też z głupimi dialogami za pan brat.
Zastanawiam się nawet czy nie jest to jarmark dobrego żartu…
Kiedy tak siedzę u tego Piotrusia na średniowiecznej, drewnianej ławie przychodzi dziewczynka. Może szesnasto, może siedemnastoletnia… Kiedy po długich oględzinach kupuje trzy stuletnie obrazy z modą za kwotę dwóch, trzech par markowych, modnych butów, to raduje się cała w sobie myśląc, że jest wielka nadzieja w naszej dzisiejszej młodzieży. Widać było, że odliczona kwota nie przyszła Jej łatwo. Markowych butów nie miała.
Kiedy do mojego straganu przychodzi dziewczynka marząca o zostaniu bibliotekarką i wyciąga swoje wiersze z piórnika, to rozpływam się na miejscu. I to nie z powodu słońca, które wciąż, nieustannie mi towarzyszy.
Na ławce, na której siedzę dosiadają się różni ludzie. Bo ławka bliźniacza. Plecami do siebie.
Słucham Ich rozmów i się dołączam. Rozmawiamy o hennie do farbowania włosów, o niewygodnych ramiączkach biustonosza, o piwie, które sprzedają dwa stoiska dalej.
Kiedy przechodzi Matka z Córką z siatkami pełnymi główek kapusty i komentują, że miały przyjść po starocie, a jak głupie te kapustę kupiły, to Im dopowiadam, że ino kobita se umi roboty raz, dwa narobić. I jakby staroć kupiły, to by se kawki zrobiły i oczy cieszyły zdobyczą, a tak to wrócą do domu i będą siekać i kroić. Kroić i siekać. No i my się zaś przemiło pouśmiechały. Niezwykły wymiar dobrej energii nie potrafi przestać krążyć w każdej uliczce, każdym zakamarku. Pomiędzy namiotami i wąskimi przejściami rozłożonych stanowisk.
Ta energia budzi się właśnie o wczesnym poranku. Co rusz, przyjeżdża Ktoś chcący dostać się do rynku. A żeby się do niego dostać, trzeba przejechać liczne, zastawione, wąskie uliczki. Wciska się tym autem na milimetry. Długo trwa taka podróż. Kiedy dojeżdża już prawie do celu okazuje się, że Brama Wojanowska to słupkiem jest zastawiona i wjazdu nie ma. Nie ma też możliwości wykręcenia. Rozpacz ludzi myślących o powrocie tyłem, budzi współczucie wszystkich.
Ale my mamy sposób i specjalny klucz, który ten słupek demontuje. Jednakże nie dla każdego. My stoimy po dwóch stronach bramy. Jak strażnicy.
Szwagier z wielką powagą pyta mnie zawsze czy delikwent chcący przejechać jest MIŁY?
To słowo klucz. Klucz do naszego klucza.
Wtedy patrzę znacząco na kierowcę i myślę… Ten moment, w którym człowiek sobie uświadamia, że bycie miłym może otworzyć każde wrota…
Zawsze wołam, że miły. Nawet jak był średni, bo mam wrażenie i nadzieję, że będzie to dla niego lekcja. Wtedy Szwagier idzie z wielkim kluczem i kręci. Auto z „miłym” przejeżdża.
Tak zaczynamy ze Szwagrem giełdowy dzień i jest on niezwykle owocny w lekcje życia.
Jak i dla nas ta, w której niechcący przydeptuję swojej siostrze buta, pędząc do kolejnego butiku jaki odnalazła, a Ona mi mówi – patrz pod nogi.
Na to wyrastający nagle przed nami Pan bez nóg, na wózku inwalidzkim, z wielki uśmiechem i rozbawieniem komentuje – Dobrze Pani mówi, niech Pani patrzy pod nogi.
Wieczorem, gdy się ściemnia Szwagier zapala wszystkie lampy i żyrandole. Rokoko, barok i eklektyzm. Migają światła zabytkowych kryształów w jarczmarcznym namiocie. Zapuszcza patefon. Wymienia wprzód igłę, kręci i muzyka wypełnia zamknięty stragan. Pomiędzy uchylonym materiałem dźwięk znajduje dziurkę i wychodzi na ciemny bruk. Zwabia tym wracających ze szczoteczkami do zębów innych giełdowiczów. Na środku, pomiędzy grafikami z Japonii, a kominkową figurą, rozdzieramy kawałki pizzy hut…
Tańczymy. Śpiewamy. Zanim pójdziemy do wynajętego mieszkania w kamienicy nad naszymi wystawkami.
Niektórzy też kończą dzień z większym etosem, przykryci dywanem swojego wystawionego towaru.
Koledzy ze stoisk obok, chowają Im co cenniejsze i zamykają jarmarkowy namiot.
W uliczki powoli wkrada się wiosenna, nocna wilgoć…
